-->
Shqipëroi: KOPI KYÇYKU
Aura Christi u lind më 12 janar 1967 në Kishinjev (Moldavi). Ka mbaruar Liceun teorik rumuno-francez “G. Asahi” (1984) dhe Fakultetin e Gazetarisë në Universitetin Shtetëror të kryeqytetit të Moldavisë (1990). Ka filluar të botojë më 1983. Më 1988 u caktua redaktore në revistën Rinia e Moldavisë (Tineretul Moldovei), ndërsa më 1991 u bë kryeredaktore e revistës kulturore Galaksia Gutenberg (Galaxia Gutenberg).
Më 1993 largohet nga Kishinjevi për në Bukuresht. Aty punoi fillimisht si redaktore rubrike në revistën Bashkëkohësi. Ideja Evropiane (Contemporanul. Ideea Europeană); në vitet 1999-2001 u emërua zëvendëskryeredaktore, ndërsa nga viti 2002 është kryeredaktore e revistës së lartpërmendur. Së bashku me Andrej Potlogun, në tetor 2003 themeloi Fondacionin Kulturor Ideja Evropiane dhe Shtëpinë Botuese Ideja Evropiane, ndërsa më 2005 – Grupin Ideja Evropiane & EuroPress.
Ka botuar në revista të mirënjohura në Rumani, Francë, Gjermani, Belgjikë, Itali, Suedi, Rusi, SH.B.A.. Krijime të saj janë përfshirë në antologji të botuara në Francë, Suedi, Rumani, SH.B.A., Gjermani, Rusi, Republikën e Moldavisë, Belgjikë. Është antare e Bashkimit të Shkrimtarëve të Rumanisë dhe e PEN-klubit.
Vëllime poetike: Nga ana tjetër e hijes, 1993; KundërMeje, 1995; Ceremonia e Verbimit, 1996; Lugina e Mbretërve, 1996; Mos më prek, antologji, 1997, 1999; Muri i fundit, 1999; Zambakët perandorakë,Elegji Veriore, 2002; Libri i joshjes, antologji, 2003.
Libra me ese: Copëza qënieje, 1998; Labirinti i mërgimit, 2000, 2005; Shpati tjetër, 2005; Ushtrime fati, 2007; Feja e të gjallit, 2007; Tri mijë shënja, 2007
Romane: tetralogjia Shqiponja nate: Skulptori, vëll. I, 2001, 2004; Nata e të huajit, vëll. II, 2004; Lojrat e mëdha, vëll. III, 2006; Dëbora e qëngjave, vëll. IV, 2007.
Libra publicistikë: Gostia e gërmave; Dialogje me…, 2006
Përkthime: Anna Ahmatova, Poezi dhe fat, 2001; Valerij Voroncov, Rumania, 2003
Përgatitje dhe përkujdesje botimesh: Romani rumun në kolokiume, 2002; Nicolae Breban · 70, 2004; Çështja hebraike, 2006; Ion Ianoshi - 80 (në bashkëpunim me Aleksandru Stefaneskun)
Libra të botuar jashtë shtetit: Geflüster/Pëshpëritja,vjersha, 2002 (Shtëpia Botuese Dionysos, përkthyer nga Christian Schenk, Gjermani); Elegien aus der Kälte/Elegji nga sfera e të ftohtit, vjersha, 2008 (Shtëpia Botuese Pop Verlag, përkthyer nga Edith Konradt, Gjermani)
Çmime letrare: Çmimi për poezi i Ministrisë së Kulturës së Rumanisë, 1993; Çmimi për poezi i Akademisë Rumune, 1996; Çmimi për poezi i Bashkimit të Shrimtarëve dhe i Shtëpisë Botuese Vinea, 1997; Çmimi për ese i Bashkimit të Shkrimtarëve të Moldavisë, 1998; Çmimi për poezi „Jon Shiugariu”, 1999; Çmimi për roman i revistës Tomis dhe i Degës së Dobruxhës të Bashkimit të Shkrimtarëve të Rumanisë, 2001; Çmimi për poezi i revistës Antares, 2003; Çmimi për roman i revistës Kuvendime letrare (Convorbiri literare), 2004; Çmimi „Autori i vitit” (Shoqata e Botimeve Letrare dhe e Shtëpive Botuese të Rumanisë, 2007).
***
„[…] ja, në fjalët e Aura Christit, tek rrjedh i bollshëm, nga burime të fshehta, lumi jetëdhënës i poezisë, të mos na trembë retorika e gërmave të mëdha, të Poezisë së madhe.”
Nicolae Balota
„Aura Christi është ajo që zotëron më thellë kuptimin e tragjikes. Diskursi lirik i saj, me fuqi fjale dhe përfytyrimi të jashtëzakonshëm, nuk e anashkalon patosin […]”
Sorin Aleksandresku
„Duke shkruar një poezi vitale, të shkapërderdhur, të vrrullshme, Aura Christi ze vend në fushën e forcës së rinisë së saj shpërthyese të natyrshme, së cilës nuk i ve zigzage e me të cilën përpiqet të shkrihet me mënçuri lirike. Është një „ethe e shëndetit”, që të përdorim fjalët e një moralisti të shquar frëng, që i siguron diskursit jo vetëm një lloj bashkëshoqërimesh, – të gjera, retorike, - por edhe një ritëm dyndës, një rrjedhje gurgulluese, një ton vetëkënaqës, fitimtar, si një valëvitje flamuri i un-it, në një ajër ku „përjetësisht bie erë fillimi, erë dite të papërfunduar” . […]”
George Grigurku
„[…] një poezi himn, diellore, solemne, e ashpër në artikulimet e saj sintaksore, që sikur nuk do t'ia dijë aspak për ritmet e lehta, e ngjizur mbi ngrehinat e përkushtimit dhe të kredos, të cilit i shërben ethshëm, gati-gati me fanatizëm. Në krejt poezinë e Aura Christit, pa të dytë për nga problematika dhe shtjellimet e saj, ku un-i pasqyrohet në një didakticizëm të lartë, qëndrimet mishërohen në një titanizëm në të cilin lavdimi i hyjnisë dhe davaritja e un-it përbëjnë pamjet e të njëjtit diskurs. Ky është shkaku që pohimet, në rreptësinë e tyre, ngandonjëherë duken brutale, me një ashpërsi që nxjerr në pah vënien e krejt lirikës nën shënjën e poezisë së konceptit. […] një poezi, lirizmi i së cilës është gdhendur lirshëm në shkëmb me daltë [...]”
Mirçea A. Diakonu
-->
(Odă absenţei)
(në metër antik)
Sot sundoj perandori, kontinente.
Dhe, i dehur nga jeta, frymën time e flak
Në themelin e botës, të rritur nga
Buzëqeshja e një foshnje.
Dhe kurmin tim e ndjek, të zbrazur nga vetë
vetja, duke lavduar zbrazëtinë e madhështores, të ftohtin e hirtë,
ku mund t'i ngjajmë vetes
sonë, të sëmurë.
Të sëmurë nga fryma, nga mungesat e mëdha
Që punojnë tek ne, në minerale,
Të sëmurë nga kohërat, që shekujt bashkojnë –
Nga tjetërsimi...
Sot sundoj perandori, kontinente.
Ndërsa nesër do t'i nguc të gjitha në një pikë.
Si në një piramidë mbyllem
në kurmin tim të hallakatur.
Gërmuqem gjithnjë e më thellë, në mjegull,
në terrin e trashë, me yje të pambaruar.
Dhe tërheq drynat e rri me askënd -
I dehur nga një mungesë.
(Templierul)
Askush nuk e ka parë në gjumë ndonjëherë.
Në gjumë sytë tanë janë të huazuar
prore nga dikush, i pakapshëm në asnjë mënyrë, i pakuptueshëm.
Nuk e kam hamendësuar, nuk e kam ëndërruar, nuk e kam menduar
as syhapur.
E, megjithatë, megjithatë, diçka e pashqueshme,
që na e ve në lëvizje gjakun e krejt qënies,
diçka e padukshme, e pashijueshme,
e kudondodhur gjer në tirani,
diçka që na e mban shpirtin gjallë
në një Apokalips të amëshuar e në lindje e sipër,
diçka që na bën të ndjehemi të etur për absoluten,
e di, e nuhat deri në
imtësitë më të vështira për t'u shpërfillur:
si paraqitet, ku ndodhet, sa zgjat,
nga vjen dhe çfarë ndodhish të
zotërisë së tij na bëjnë të shpërthejmë caqet.
Ai zgjat gjithë kohën, gabon pandryshueshëm duke u endur
nëpër barishte, helme, shpirtra, perandori
– i padukshëm e i pranishëm deri në manì.
Askush nuk ia del mbanë t'ia përmbysë sundimin,
sidoqë këtë e bëjnë në kor, të gjithë, tërë kohën:
ia gërryejnë fronin nga rrënjët, e njollosin,
e godasin me qese plot me mbeturina,
me plehra, me fyerje,
e me fjalë pa kurrfarë kuptimi.
Kështu na sheh Ai: si ndoca trajta të zbrazta pa domethënie –
trupa që presin të mbushen me një Përmbajtje tjetër,
vetëqënie që I kundërvihen, duke luftuar të mbeten po ato,
duke bërë çmos që të mos vonohen
mbi një vijë pluskimi të mesme...
Derisa e dëgjojmë, fillimisht zbehtë, si ndonjë jehonë
e një tjetër jehone, si ndonjë ngjarje
që ka mbërritur tek ne nga ne vetë,
nga një jetë e mundshme...
Jo, Ai nuk është kënga, por eshtra e avullt
nga e cila lindet ky – pa dëshmitarë,
prej mijra vjetësh, në një vetmi të tmerrshme,
që mbështet boshtin e botës
e të gjitha jetët, gjithaq.
Jo. Ai nuk mund të jetë vetëm E Vërteta dhe Jeta dhe Udha,
megjithse shpesh ve maskën e këtyre nocioneve,
në gostitë e të cilave hamë,
dashurojmë e bëjmë gjithçka kemi në dorë
që të harrojmë, të vdesim, të rrokullisemi,
të jemi këtu më shumë se sa mund të ishim gjetiu.
Jemi, sepse Ai dëshiron që të jemi.
Jemi, ngaqë në përfytyrimin e Tij
të jesh do të thotë të njohësh një cak të kapërcyer prej Tij
përmes nesh, – tutkunë, të hallakatur, të dënuar, –
përmes Tij, i vërteti, duke huazuar
nganjëherë maskën e gënjeshtrës,
është tërë kohën,
shpërthen caqet,
dashuron me tërë fuqinë,
dhe kudo nga tmerri,
na zgjedh sipas kriteresh që vetëm Ai i njeh,
e, duke u hedhur nën shënjën e Apokalipsit të ndërtuar
në lindje e sipër, na mbush me një tjetër Përmbajtje.
Po. Na rijep neve vetë.
Është ligji i Tij prej Tempullari i Tempullarëve.
Është një marrëveshje e shënjtë, e lidhur me ata që i zgjedh
në Mungesën e Tij të amëshuar, dëshmitarët e së cilës, prej mijëvjetshash jemi ne.
Sidoqë askush, – as poetët, as mbretërit e dashur
nga populli i tyre, – nuk e kanë parë
qoftë edhe vetëm një herë.
Vetëm në gjumë, mbase
një herë në njëqind vjet, kanë ndjerë diçka
si një fllad që vjen nga I Madhi I Panjohur i përjetshëm,
diçka si jehonë e shurdhët dhe e kthjelltë,
si një fillim tjetërsimi
i tjetërsimit më të thellë.
Po. Edhe ka të ngjarë. Mbase…
(Sfere)
(në metër antik)
Çfarë dritë e mallëngjyer na e pi
vrrullshëm nga mushkëritë ajrin e rëndë
dhe na mban në thelb të saj, duke na i tërmetuar
rrënjët?
Të vetëm jemi në okeanuset e kthyera
përballë uraganeve në detin
mospërfillës.
Vetëm një mall për të mbetur na mban
mes të gjallëve, si rastësisht.
Midis kryqesh shohim dritën në rënie,
duke prekur vdekjen.
Hijet na udhojnë, të paturbulluara,
Shpirtrat tanë rrjedhin drejt së ardhmes
si legjendat e lashtësisë së gjallë ...
Të njëjtët jemi.
Dikur, të shkëputur nga trupi, – sfera tmerri, –
përmes dritës në ethe njësoj do të pluskojmë:
të rinj, larg mendimeve,
të ditës e të natës, hi…
(në metër antik)
Mbetje qënieje, të përplasura në natë
Nga kurrkush. Ajër i qarë, me fytyrë të çarë.
Qiell i ngrysur nga shiu. Ndërtesa prej betoni.
Sërish vjen askush.
Xhame të çikura nga flatra me kthetra.
Zodiaku i frikës së plumbtë fillon rrallë.
Ai që më flak në qënie, i huaj
do të më mbetet.
Në sallon vjen e ftohta, vjen tmerri.
Për këtë do t'ia vlente një frymë.
Vjen askush, hape qiellin dhe një
Dhe kam qënë një herë, në perëndim, larg.
Sa e vetmuar mund të ishte drita
në sy, varre... Për cilin do të kisha qënë,
Gjumë i paturbulluar?
Dëgjoja zërin që më huajsonte nga
Unë. Nën qiell të palëvizshëm – monologë, fantazma
Më rikthenin në frymë e në pemë.
Nga mosdija
I jepja pamje dorës, ajër - hapave...
Cili do të ma prishte pluskimin, zërin tim
Pavetor, rrokjet që
Punonin hirin
Nga shpirti?... Thithja të njëjtin ajër
Me askënd, duke dëgjuar si shpaloset
Mbi mua edhe një flatër nga
Dheu djalosh
Që rritej si një çadër e nderë mbi qiell...
Qetësia vërvitej në natyrën
E sendeve, në hapat që më çojnë edhe ksodite
Drejt të njëjtit zë.
Përballë: e njëjta dritë
si një buzëqeshje prej hyu të humbur
në më të thellën e largësive.
E njëjta heshtje, që rishpik mungesën,
pas fjalës më të përshtatshme të gjetur.
E njëjta heshtje e gurtë, që parathotë
rikthimin në shtëpi, në un-in e vet,
si në trevë shekullore të pabanuar.
I njëjti ajër i rralluar – lëvdatë
e ashpërsisë së mrekullueshme të të qënit sërish,
si dikur: me trupin e shpirtit
të zhveshur, të turpëruar nga veshjet e tjera –
në të majtë të demonit tepër të dashur
dhe përballë Zotit.
(në metër antik)
Ai rri tek unë i palëvizur si një fajkua
Gati të shqyejë gjahun e rrallë.
Ndërmjet brinjëve qofsh, harpë e ashpër,
Duke lëvizur mosgjënë
Dhe, ndoshta, jeta ime – vitet e rëndë, prej fryme
Të hidhur... Lutem që ai të vonohet
në honin e brendshëm; ta shohë
në terrin tim prénë
Dhe në sytë tepër të mëdhenj – nga kraharori, midis tëmthave...
Ai më thotë të hesht dhe largohet, dhe tek vrapon
çan male, ajër, galaksi,
Ura dashurie...
Zgjidhet mosgjëja, harpa e akullt.
Rriten sytë e gjoksit, e cipa e trurit, krahë.
Dhe kurmi i ri duket se është shuar
Qytet i braktisur.
Jam si një pyll i pabanuar
Nga ajri. Si një zambak i shkëputur nga aroma...
Cilidoqofsh, Demon: shpirt, këngë,
Fantazmë – eja!!
Ai e dinte cilët ndër ta ishin të barabartë
me faktin e admirueshëm që të jesh lindur,
sidoqë ata nuk shihnin tek ai përveçse një somnambul,
tjetërherë – një ngjarje muzgore,
një majë ngurruese të tmerreve të natës.
Kurrgjë më shumë.
Flisnin për të çdo ditë
si për një Të Ardhur të Madh
që rastisi në gostinë përkujtimore
të njerëzores, oho të mësejnjerëzores.
Dhe e harronin pothuajse përditë,
se po të mos e harronin, ata do të vdisnin fare.
E njihnin nga leximet në rininë e hershme.
Ishte pikërisht si atëhere, si në libra:
një fëmijë që nuk binte në sy, i urtë, i shtruar
dhe tej mase i gjallë, që, - për një arsye
të paditur nga askush, - i anashkalonte, i dredhonte jetës.
Për të vjersha të pashkruara ishin mali, uji,
elefanti, drurët, lindja e këqyrur nga dreri.
Edhe diçka e paparë, e pamundur të merrej me mend.
U dukej çilimi. Po. Fëmijë tutkun.
Jo hyjni i strukur diku, në trupin e vet të mpakët,
përmes të cilit ai sodiste botën, njëlloj si lindjen e vet.
Ata ishin të gjallë vetëm atëhere kur e mbanin në gojë.
Nga fjalët për të fitonin ekzistencën.
Pastaj, të ngutur, fshiheshin nga vetvetja
në harresë, gjumë, frikë…
Ai e dinte cilët ndër ta ishin të barabartë
me faktin e admirueshëm që të jesh lindur,
Pas tyre, disave, vraponte, vraponte...
Nga gjurmët e lëna prej tij edhe tani
shpërthejnë poema të tjera, të gdhendura nga thika e zmadhimit
në drurë, varre, në syrin e drerit, në baltë.
Cili, o Zot, do ta kish besuar?!
Ç'fillim i madhërishëm!
Ç'fillim...
Shkruaj. Mësoj të rroj në varr;
kur harroj çfarë është e ftohta – sëmundja e tij ndodhet tek unë.
Thuajse përditë – një tërmet në shpirt.
Nuk e besoj e, megjithatë, me mikun e dashur hipokrit,
festojmë – jo jetën – fjalën!!
Duam të besojmë; në gjurmët e një dëshpërimi
ndërtojmë të tjerë: më të thellë, më të plotë.
Jemi të zinxhiruar, të thithur nga e njëjta poezi,
nga ku kthehemi me yje hiri mbi supe.
Këtu dhe tani habia na vonon ca.
Shkruaj? Mësoj të rroj në varr
dhe në këtë vjershë: më e vërtetë se duart e mia të ashpra,
më e vërtetë se tërmeti i brendshëm.
Nga brinja ime mikun tim të dashur hipokrit
u nguta ta modeloj...
Nuk i ze besë; e megjithatë, me të, binjaku imi i pakrahasueshëm,
festojmë – jo jetën, jo dashurinë, jo poezinë –
por, mbi të gjitha, hirin. Po. Hirin…
Shkul jetë nga jeta dhe derisa të mbërrij
tek unë - humb në udhë gjithçka kam mbledhur.
Mbledh kuptim nga mungesa e kuptimit
dhe harroj çfarë kam mbledhur.
Dashuroj dhe ahere kur dashuroj jam themel
i huajsisë sime, me një vështrim
u jap shpirt e hyjni sendeve,
magji – jetës, jetë – vdekjes,
dhe e mbart Zotin natë për natë në shpinë
ashtu si fshatarët që mbartin frytet në shtëpi në vjeshtë.
Kur ndjej që po shuhem dhe dora e ftohur
e poetit tek unë qetësohet
mes duarve të brendshme,
vdekja më reciton vjersha,
por nuk mbaj mend asnjërën...
Ushqehem nga zbrazëtia brenda meje
dhe kam gjithnjë e më shumë uri për veten.
Pres vetveten dhe nuk di kë pres.
Gjithnjë e më rrallë kam fuqi të futem në kohë.
Mes meje dhe meje qëndroj: gojëhapur
në portat e hidhësisë.
Më thuhet: „Nuk mjafton.”
Nuk i kam dhënë mjaft jetë jetës.
Nuk kam investuar kuptim në mungesën e kuptimit.
Jam shndrruar në trajta, sende, që nuk ishin për t'u fshehur.
Besoja se po ia mbath drejt vetvetes dhe përhumbesha.
Nuk kam lindur fëmijë.
Nuk i kam dhënë një pamje burrit që kam dashuruar.
E kam mbartur Zotin natë për natë në shpinë dhe nuk kam mbërritur.
Gjithçka zinte fill, kulmonte, përfundonte me një shijë të hidhur.
Dhe një kërcitje si prej sekondash,
në butësinë e pafundme,
ma le trupin në një rrokje
Si është shpikur
e qara e syrit të vetëm,
e qara e syrit që
hesht dhe kupton?
Vjen - ohoho - sërish në mbrëmje
si një buzëqeshje mbretëreshe
për çiftin e vet të brishtë
të përtej ujrave e viseve.
Cili mund të mohonte
që, i vënë me shpatulla në mur, i mbeten
të huaj për të, fuqia,
krahu i dobët, që rritet
nga e shkuara,
nga gjithçka quajmë
me gjysmëgojë:
pothuajse mungesë,
pothuajse mister...
Por i mbetet edhe e qara,
e qara e syrit që
hesht, sodit e vështron,
përshkruan e kupton,
ndërsa sipër dorës –
dinak në drejtësi
drejt majave
të pemëve dhe pallateve,
dhe kjoskave –
një britmë e paprekur nga askush
dhe, po, e palëvizshme,
tamam sa një kokërr: hëna,
e kapur duke ndërkohë që ndërmjet
qepallave mblidhen
altarë të padukshëm,
që lenë një erë livandoje
dhe vere dhe gjaku
mbi ujin e shënjtëruar,
ndërmjet drurësh e kryeëngjëjsh,
në vrimat e hundës...
Caku i parë
(Prima limită)
(Nec plus ultra)
Ah, cili do ta merrte me mend?
Fjalët e tij sajuan përpara një mur
të zi, shkëndijues, që përmban vdekjet e tij të përsëritura,
dhe të uritur, gjithnjë e më të uritur...
Para murit qëndronte ai.
Dhe frika se mund të hahej kishte mijra
gojë ashtu si ai mur i gjallë.
Nga anekënd kumtohej një vdekje e mbrame.
Një vajtim që fliste për jetët e vonuara.
Po vinte pranvera. Errësira ishte si në libra.
Muri rritej duke vështruar me sy.
Ai vazhdonte të qëndronte para tij.
Mendimi për një gjuhë që do të përmbante dhe do të shprehte
gjithçka – ende e mbante gjallë.
Si nga një mrekulli e zezë
muri po lëvizte drejt tij.
Duhej të ikte sa më parë.
Ajri e kishte fytyrën të prishur nga frika.
Era gdhendte tinguj, skelete që zbardhnin zbrazëtinë,
të mbyllur në vetvete, minuta në vuajtje.
Çfarë duhet bërë? Ku të mbytesh?
Ke vetëm një trup - skelet i një bote të pashprehur.
Ke një të kaluar të madhërishme, tamam për ta kuoptuar
Vazhdimisht përgjysmë. Një të tashme ku të hysh
Gjithnjë më fillikat, gjithnjë më përfundimisht, si në një labirint.
Një të folme që del prej teje si nga një perandori
mbyllur në jetë të jetëve në një eres[5].
Ke ende diçka për të dashur, për të parë, për të vdekur.
Sërish e sërish i papërgatitur qëndron para
të njëjtit mur. Në trupin tënd të kruspullosur,
me fytyrën e brendshme të prishur nga frika -
mos lëviz.
Rri në vend.
I njëjtë.
Në të njëjtin cak.
Kaq.
Nuk di të mbrohem nga vetja,
as nga i dashuri i zemrës sime,
as nga i madhi askush...
Me kuptimet e lidhur në
shpirtin tim ndeshet kushdo,
pa e marrë vesh as vetë përse, si dhe kur
ylli nuk mbrohet nga rënia,
Jezusi – nga çapitja mbi ujra, nga ringjallja,
bari nuk mbrohet nga mendimi, as nga kuajt,
më i madhi mbi shpirtra - nga varri,
epiderma e hiçit - nga kënga që mban,
duke ndryrë në vetvete botë dhe jobotë...
Nuk di të mbrohem nga vetvetja;
shpirti im jep fryt tek gjithkush.
Faji është i imi, edhe habia.
I imi është ligji që vjen dikur. Vjen...
E nëse ajri është lutja
e hyjnisë së butë të panisur.
E nëse pemët janë krahët
e disa qënieve të padukshme.
Vetmia ime e ashpër
– kambanë e stërmadhe, me gjuhën të shkulur –
nëse është një ëndërr nga hemisfera
e të ftohtit e një bime ose
e një gjallese të papërmendur nga askush.
Fija e barit nëse është
përvijimi i një bote tjetër,
që është e përshkuar në thellësi
nga shqiponja dhe nga mijra diej.
Toka nëse është kujtimi
i ndonjë kohe që pritet të vijë,
dhe detet – rrokëzimi
i jetës së humbur mitike, të huaj.
Dhe nëse jemi vetëm një këngë
e kënduar në gjumë nga dikush –
kur ai do të zgjohet më në fund,
nga cila nga botët
do të shpëtohemi?!
Për cilën nga botët
trupi im ka qënë qiell
që rri varur përgjithmonë në të,
shuar nga mendimi kalimtar?
Për cilin kam qënë ndëshkim
i pritur si një dhuratë
që shkulem nga vetvetja,
me zërin e një ëngjëlli të trishtë:
„E kuptova, më në fund...”
Gjithçka përreth më hapet,
duke ndriçuar të njëjtën fytyrë,
duke dyndur nga gjithkund...
Detet lindin hyjni të tjera,
mendimi rritet në rrathë të tjerë...
Vitet e kujt janë edhe të mitë?
Zemra çliron kohë
që synon të shndrrohet
në fjalë, flutura, bar
e në shumë trajta të tjera,
që janë kullosur befas
nga një gojë e padukshme,
që na këndon, na dremit
e pastaj në gjumë na harron...
Por nga gjumi nuk na mbledh
përveçse dora jote e stërmadhe,
që na hedh në qiellin e vjetër,
në të njëjtën trajtë, prore...
(de leagăn)
Fli. E mora vesh.
Ajri nuk lind zogj.
Bari nuk bën fëmijë.
Dëbora në gjumë sheh
hapat e ujqve
që rriten gjatë
si sekondat
e sahatit rus
të tyt eti.
Midis brinjëve të drerit
tënd të rjepur e të mbushur me kashtë është mjaft
për aromën e ngricës
nga e cila shpërthejnë rrëfenja të gjata
si koha e një fraze muzikore...
Fli. Lere veten të kapesh
në rrjetën e dritës,
që është gjumi,
nga ku kafsha e plagosur
do të të kullosë si fantazmë,
duke të strehuar në prehrin e vet
gjatë natës...
Kur agimet e ditës
do të shpiken sërish –
dikush do të kujtohet për ty
dhe, nga dyshimi,
midis të vdekurish e të gjallësh,
do të të rilindë.
Fli. Nuk ka mbetur gjë për t'u thënë.
I kuptova të gjitha, e dashur –
po thosh ai. E thoshte...
Unë dëgjoja se si e kuqja e hirnosur
e molekulave të natës
shpërthente pafundësisht ngadalë.
Frymëmarrja e ujkut fantazmë
Majat e flokëve m'i avullonte.
nu nuk do ta mësojmë selinë e asaj krijese
që e kemi trup,
të banuar në orë të gazmendshme nga demoni i rreptë,
që huazon vazhdimisht emra të tjerë
pa na i thënë,
pa na treguar për jetën e secilit –
ashtu siç bëjnë nganjëherë fëmijët atëhere kur
u shpjegohet me nge diçka,
dhe ata, duke dëgjuar të flitet për pemë,
për shembull, zgjatin veshët e brendshëm,
tendosin vështrimin –
derisa ndjejnë se si në veshët e përbrendshëm
u rriten pemë, se si në sytë e tyre
sikur lartohen me të vërtetë drurë, drurë, drurë...
Dhe duart e tyre shndrrohen në trungje të paparë ndonjëherë
që tregojnë të tjerë trungje të vërtetë...
Tek i këqyr, fikson mendimin e parë që të vjen këmbëngulës:
si do ta kishe përshkruar dorën e djathtë të Homerit?
Asnjëherë nuk do të mundim të bëhemi dëshmitarë
të hedhjes sonë në botë.
Disa prej nesh janë nën zotërimin
e fuqisë për të rrëfyer për lindjet e ardhshme
të vetvetishme, atë ngarendje – të përsëritur mijra herë –
midis un-it dhe un-it tjetër
të pastër e pa të dytë si shkëputja e yllit nga zanafilla.
Po. Ngarendja deri në cak nga un-i imcak
deri tek un-i-Perëndi –
vrapim absolut, gjatë të cilit rrahjet e zemrës
i përshpejtojnë rrahjet e së njëjtës zemër, mendimet rikthehen
– thuajse të pacënuara – mbi të njëjtën shinë,
duke u shtëmëngur vetëm paksa,
duke prerë ajrin, për ta bërë në dukje të pathithshëm,
duke e rralluar kohën që vrapon, vrapon, vrapon,
sidoqë rri në vend, si duke dredhuar të njëjtin trup –
flatër e padukshme, që lopaton mes valësh,
vetëm nga poetët nganjëherë shihet me të vërtetë...
Nuk do të marrim vesh se si ia dalim mbanë të mposhtim
përfundimisht mallin për të qënë në jetë
edhe po t'i shpallnim një luftë absurde
rastësisë që jemi lindur.
Edhe nëse do të shpiknim për lindjen tonë
një idhull, të cilin ta lavdonim e t'i sillnim
djegie krejt të papara –
nuk do ta marrim vesh kurrë: si mund të mbetemi gjallë,
si rrepet që mbeten rrepe,
duke shpuar horizontin asimetrik e duke u huazuar
dritareve të hijesuara prej tyre – diçka nga dyshimi që kanë,
duke u mushtuar[8] nga pritja dhe nga një etje e pashprehur nga askush;
nuk do të mundim të mësojmë se si tigrat arrijnë
gjithmonë të mbeten ata që janë,
edhe gjarpërinjtë ndalen në trajtën e tyre gjarpërore...
Edhe shqiponjat...
Edhe bari...
Gjithçka zgjidhet vetiu
e kjo ndodhì është më shumë se një aksident.
Është një zinxhir ngjarjesh, një zinxhir lindjesh.
Askush nuk vendos për asgjë
përveç zgjedhjes së vetvetes. Ndoshta.
Kroi do të zgjedhë freskinë e mbrame të ujit,
guri do të ëndërrojë tjetërgjë, të thërrmuar lehtë
nga një dhëmb elefanti; zogu do të ndalet
në ajrin e shigjetuar nga fluturakë të tjerë;
reja do të synojë trajtën e resë.
Secili do të ketë durim ndaj vetvetes,
duke zgjedhur dhe duke shkëputur jetën e vet
nga zinxhiri i pafund i jetëve, trajtave, tingujve.
Secili do ta zgjedhë vetveten nga frika, poshtërsia,
heroizmi, nga dëshira për të shtyrë një tradhti të mundshme, të përkryer
të vetvetes dhe, po, nga ndonjë motiv i paemërtuar...
Asnjëherë nuk do ta marrim vesh përse,
pandryshueshëm zgjedhim vetveten.
Por e dimë fort mirë se nuk njohim - oho - kurrgjë
nga ç'jemi, si jemi...
në vorbullën e ëmbël të padijës
– qëngja të shkathët e lakmitarë –
kur jemi të çliruar nga bota
si nga ca qarqe të mbivendosur të harmonisë,
ajo na le në fytyrë atë buzëqeshjen e fortë, tmerrësisht të gjallë,
buzëqeshje e nuk di kujt – në fakt më shumë një qeshje,
që shpreh mirënjohje të përvuejtshme të paanë...
Të jetë, vallë, kjo një trajtë e lutjes së mbrame,
një punë e fundme e shpirtit të rëndë,
apoteozë e kalimit të madh të pangatërrueshëm?!...
[1] Perëndia e detit tek grekët, apo Neptuni tek romakët.
[2] Pianist e kompozitor polak (1810-1849).
[3] Poet grek (518-? 438 para Krishtit).
[4] Aq më mirë. Aq më keq. (fr.)
[5] Besim në fuqi mrekullibërëse, të mbinatyrshme, por edhe bestytni.
[6] Piktor frëng (1841-1919), një nga mjeshtrat më në zë të impresionizmit.
[7] Zot, Perëndi (lat.).
[8] Duke u bërë musht.
[9] Fatkeqësisht (fr.)
